Gri Liste: Terörizm Finansmanı ile Mücadelede Uluslararası İşbirliği Aracı
Gri Liste, Mali Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından belirlenen ve terörizmin finansmanı ve kara para aklama ile mücadelede yetersizlikleri bulunan ülkeleri ifade eden bir kavramdır. Bu liste, kara para aklama, terörizmin finansmanı ve diğer ilgili tehditlerle mücadelede stratejik eksiklikleri olan ülkeleri ve yargı bölgelerini kamuoyuna duyurarak, bu ülkeler üzerindeki uluslararası baskıyı artırmayı ve onları gerekli iyileştirmeleri yapmaya teşvik etmeyi amaçlar.
İçindekiler
1. Genel Bakış
FATF, kara para aklama, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanıyla mücadele etmek amacıyla 1989 yılında kurulmuş uluslararası bir kuruluştur. FATF, bu suçlarla mücadelede uluslararası standartlar belirler ve üye ülkelerin bu standartlara uyumunu değerlendirir. Gri liste, FATF'nin bu değerlendirme sürecinin bir parçasıdır ve üye ülkelerin veya yargı bölgelerinin belirlenen standartlara tam olarak uymadığı durumlarda devreye girer.
2. Amacı
Gri listenin temel amacı şunlardır:
- Şeffaflığı Artırmak: Ülkelerin kara para aklama ve terörizm finansmanı ile mücadeledeki zayıflıklarını kamuoyuna duyurarak şeffaflığı artırmak.
- Uluslararası İşbirliğini Teşvik Etmek: Ülkeleri bu sorunlarla mücadelede işbirliği yapmaya teşvik etmek ve uluslararası standartlara uyum sağlamalarını sağlamak.
- İyileştirmeleri Hızlandırmak: Listeye alınan ülkeler üzerinde baskı oluşturarak, gerekli yasal ve yapısal iyileştirmeleri yapmalarını hızlandırmak.
- Risk Farkındalığı Yaratmak: Finans kuruluşları ve diğer ilgili taraflar için risk farkındalığı yaratarak, bu ülkelerle iş yaparken daha dikkatli olmalarını sağlamak.
3. Listeye Alınma Kriterleri
Bir ülkenin gri listeye alınmasına neden olabilecek çeşitli kriterler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Yetersiz Yasal Çerçeve: Kara para aklama ve terörizmin finansmanını suç sayan yeterli yasal düzenlemelerin olmaması veya bu düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulanmaması.
- Zayıf Denetim Mekanizmaları: Finans kuruluşları ve diğer ilgili sektörler üzerindeki denetim mekanizmalarının yetersiz olması.
- Uluslararası İşbirliği Eksikliği: Diğer ülkelerle bilgi paylaşımı ve işbirliği yapma konusunda isteksizlik veya yetersizlik.
- Şeffaflık Eksikliği: Şirket sahipliği ve diğer finansal işlemler konusunda yeterli şeffaflığın olmaması.
- Yaptırım Eksikliği: Kara para aklama ve terörizmin finansmanı suçlarına karışanlara karşı yeterli yaptırımların uygulanmaması.
- Politika ve Uygulama Arasındaki Uçurum: Ülkenin politikaları ve yasal çerçevesi FATF standartlarına uygun olsa bile, uygulamada yetersizliklerin olması.
4. Listede Kalmanın Sonuçları
Bir ülkenin gri listede kalmasının çeşitli olumsuz sonuçları olabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Uluslararası İtibar Kaybı: Ülkenin uluslararası arenadaki itibarı zedelenir, bu da yatırımcı güvenini azaltabilir.
- Ekonomik Etkiler: Yabancı yatırımın azalması, kredi notunun düşmesi ve finansal işlemlerin zorlaşması gibi ekonomik etkiler görülebilir.
- Artan Denetimler: Uluslararası finans kuruluşları, gri listedeki ülkelerle iş yaparken daha sıkı denetimler uygulayabilir, bu da maliyetleri artırabilir.
- Uluslararası İşbirliğinde Zorluklar: Diğer ülkelerle finansal işbirliği yapma konusunda zorluklar yaşanabilir.
- Yaptırımlar: FATF, üye ülkelerden gri listedeki ülkelere karşı önlemler almasını isteyebilir. Bu önlemler, ekonomik yaptırımları içerebilir.
5. Listeden Çıkma Süreci
Bir ülkenin gri listeden çıkabilmesi için, FATF tarafından belirlenen eksiklikleri gidermesi ve gerekli iyileştirmeleri yapması gerekmektedir. Bu süreç genellikle şu adımları içerir:
- Eylem Planı Oluşturma: FATF ile işbirliği içinde, eksiklikleri gidermeye yönelik bir eylem planı oluşturulur.
- Uygulama: Eylem planı doğrultusunda gerekli yasal ve yapısal düzenlemeler yapılır, denetim mekanizmaları güçlendirilir ve uluslararası işbirliği artırılır.
- Değerlendirme: FATF, ülkenin yaptığı iyileştirmeleri düzenli olarak değerlendirir ve ilerleme kaydedilip kaydedilmediğini kontrol eder.
- Yerinde İnceleme: FATF, ülkenin yaptığı iyileştirmelerin etkinliğini yerinde incelemek için bir ziyaret gerçekleştirebilir.
- Listeden Çıkarılma: FATF, ülkenin gerekli tüm iyileştirmeleri yaptığını ve kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede yeterli ilerleme kaydettiğini tespit ederse, ülkeyi gri listeden çıkarır.
6. Türkiye ve Gri Liste
Türkiye, daha önce çeşitli dönemlerde gri listede yer almış ve gerekli iyileştirmeleri yaparak listeden çıkmıştır. Ancak, Ekim 2021 itibarıyla Türkiye, tekrar gri listeye alınmıştır. Bu durum, Türkiye'nin kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede bazı eksikliklerinin olduğunu göstermektedir. Türkiye, FATF ile işbirliği içinde bir eylem planı oluşturmuş ve bu eksiklikleri gidermeye çalışmaktadır.
7. Eleştiriler
Gri liste mekanizması, bazı eleştirilere de maruz kalmaktadır. Bu eleştirilerden bazıları şunlardır:
- Siyasi Motivasyon: Bazı ülkeler, siyasi nedenlerle gri listeye alınmakla suçlanmaktadır.
- Etkisizlik: Gri listenin, kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede beklenen etkiyi yaratmadığı yönünde eleştiriler bulunmaktadır.
- Ekonomik Zarar: Gri listede yer almanın, ülkelerin ekonomilerine zarar verdiği ve bu durumun iyileştirme çabalarını zorlaştırdığı iddia edilmektedir.
- Şeffaflık Eksikliği: Listeye alınma ve listeden çıkarılma süreçlerinin yeterince şeffaf olmadığı yönünde eleştiriler bulunmaktadır.
8. Güncel Durum
FATF, gri listedeki ülkelerin listesini düzenli olarak günceller. Güncel listeye ve ilgili bilgilere FATF'nin resmi internet sitesinden ulaşılabilir. Ülkelerin listedeki durumu, yapılan değerlendirmeler ve kaydedilen ilerlemelere bağlı olarak değişebilir.
9. Ayrıca Bakınız
10. Kaynakça